Gesproken brieven

Gesproken brieven waren een populair communicatiemiddel tijdens de politionele acties in Indonesië. Op deze wijze konden familie en vrienden in Nederland een gesproken groet zenden naar een soldaat 'te velde'. Andersom werden ook door de soldaten gesproken brieven naar huis gezonden.

De kwaliteit van gesproken brieven in creatief en technisch opzicht loopt zeer uiteen. Soms was de familie vrolijk, werden er geestige opmerkingen gemaakt en werd er gezongen. Soms barstte een moeder voor de microfoon in tranen uit, overvallen door zorg om haar jongen in een gevaarlijke missie. Soms is er een soort onverschilligheid hoorbaar: 'doe je best, 't komt wel goed ... nou, dag!'

Technisch loopt de kwaliteit zeer uiteen door twee oorzaken. Gesproken brieven werden opgenomen door professionele bedrijven maar ook door amateurs. De een beschikte over betere apparatuur en meer ervaring dan de ander. Sommige gesproken brieven waren spliksplinter nieuw al niet om aan te horen. Een tweede factor is de tand des tijds. Soms zijn de platen veel gedraaid en daardoor versleten. Soms zijn ze gebarsten, een gevolg van bewaren op ongelijke ondergrond en/of vocht.

Gesproken brieven zijn meestal gemaakt met behulp van Gevaphone platen. De Belgische firma Gevaert vervaardigde deze plaatjes eind jaren veertig in grote getalen. Ze bestaan uit een drager van karton met daarop een laag van (nitro) celluloselak. In deze laklaag werden de groeven gesneden.

Veel gesproken brieven zijn opgenomen door Geluidstechnisch Bureau Jac. van der Klei te Hilversum. Vermoedelijk had Van der Klei een overeenkomst met de 'dienst welfare' van het leger. De ouders/familie werd bericht gezonden dat er op een bepaalde datum en tijd een brief kon worden ingesproken. Van der Klei was die dag (of dagen) aanwezig met zijn apparatuur. Soms werd van de spreker een foto gemaakt die later als label op de plaat werd geplakt.

Andere gesproken brieven die nogal eens voorkomen zijn de aluminium plaatjes die bij o.a. De Bijenkorf en V&D rondom 1937 konden worden ingesproken. Deze werden automatisch vervaardigd in een machine die na muntinworp de mogelijkheid bood een plaatje met 1 minuut speelduur op te nemen. Aan de achterkant staat veelal een reclame voor sigaretten of drop.

Audio Archeologie kan alle gesproken brieven digitaliseren. De ruime ervaring hiermee staat er voor gerant dat we er uit halen wat er in zit.